مقدمه :

شیوع بیماری کووید ۱۹ و ویروس کرونا، به موضوعات بسیار متنوع و بحث‌برانگیزی در بین عوام و خواص جامعه، دامن زده است.
حفظ سلامتی از نگاه اسلام ناب محمدی (ص) از اهم واجبات است و دلالت آیات و روایات بر این مطلب واضح‌تر از آن است که نیاز به بیان داشته باشد.
البته در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا، دشمنان اسلام ناب، طبق روال دائمی اسلام‌ستیزانه‌ی خود، هجمه‌ای علیه اسلام و شیعه به راه انداختند و خواستند از اندک اقدامات جاهلانه‌ی برخی مزدوران فرقه‌های جعلی، بهانه‌ای برای تخریب دین و مذهب بتراشند، ولی طولی نکشید که با مواضع روشن بزرگان دین و ورود رسانه‌های خودی در تبیین دیدگاه دین در این زمینه، نه‌تنها نقشه‌ی دشمن نقش بر آب شد، بلکه آگاهی افکار عمومی از رویکرد عقلانی دین مبین اسلام در خصوص مبحث سلامت و بهداشت، بر محبوبیت و مقبولیت آن افزود.

بهداشت و شعائر مذهبی :

یکی از اقدامات بسیار خوبی که در روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا از ناحیه‌ی متولیان امور مذهبی صورت گرفت، تعطیل شدن اماکن مذهبی مانند بقاع متبرکه و مساجد بود.
این کار بی‌سابقه، نشان از ظرفیت بالای دین در برخورد با مسائل مستحدثه و اتفاقات جدید داشت و باعث تعمیق نگاه به دین و آشنایی با برخی ابعاد ناشناخته‌ی آن گردید.
این اقدام، هرچند در آن زمان، اقدامی به‌جا، شایسته و ضروری بود، اما موجب یک تصور نادرست در برخی اذهان ناآشنا با عمق معارف دین گردید و چه بسا این نگاه غلط در برخی افراد به‌وجود آمد که دین و شعائر مذهبی از مسائل درجه‌ی اول زندگی بشر نیست و با کمترین احساس خطر و احتمال ضرر می‌توان از این شعائر چشم‌پوشی کرد.
کسی که کمترین آشنایی با معارف اسلامی داشته باشد، می‌داند که بنا بر ادله‌ی قطعی - چه عقلی و چه نقلی- اولویت اول زندگی بشر باید دین و عمل به دستورات دینی باشد، چرا که علت غایی آفرینش جن و انس، عبودیت خداست (ذاریات/۵۶) و تنها دین الهی است که صراط مستقیم عبودیت را تعیین و تبیین می‌کند.
بنابراین برای فرد متدین و نظام اسلامی، دین در بالاترین سطح اهمیت قرار دارد، چرا که ضامن سعادت حقیقی دنیا و آخرت بشر است و به همین دلیل در صورت لزوم، حتی معصوم هم باید جان خود را فدای دفاع از دین نماید.

عزاداری مستحب و بهداشت واجب!

اخیراً بر اساس اعلام ستاد ملی مبارزه با کرونا، مجوز برگزاری برخی از محافل مذهبی و خصوصاً عزاداری حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام در ماه محرم صادر گردید؛ فلذا هجمه‌ی سنگینی از ناحیه‌ی رسانه‌های کفر و نفاق و بعضی افراد ناآگاه علیه این مصوبه شروع شد و همچنان ادامه دارد.
استدلال مغلطه‌آمیز و فریبنده‌ای که مطرح می‌شود این است که عزاداری امری مستحب و رعایت بهداشت برای حفظ جان مردم واجب است.
در پاسخ به این مغالطه لازم است به چند نکته توجه شود :

۱) آیا رعایت همه‌ی دستورات بهداشتی واجب است؟ شکی نیست که حتی در مورد ویروس خطرناک کرونا نیز متخصصان، رعایت بعضی از دستورات را لازم و رعایت بعضی دیگر را خوب ولی غیر لازم می‌دانند.
بنابراین کلی‌گویی کردن و به‌طور مطلق، فتوا! به وجوب رعایت همه‌ی دستورات بهداشتی دادن خود یک مغلطه‌ی آشکار است.

۲) مجوز برگزاری مراسم به معنای الزام آن نیست، رسانه‌ها به‌جای آن که آب در هاون بکوبند، توصیه‌های بهداشتی را بیش از پیش مورد تأکید قرار دهند و افرادی را که در معرض خطر بیشتر قرار دارند، از شرکت در این مراسم منع کنند.
ما همین الآن شاهد هستیم که خانواده‌های بسیاری از افرادی که دارای زمینه‌ی ابتلا به کرونا هستند، مانع از شرکت آنان در اماکن پرخطر می‌شوند.

۳) هیچ‌کس نگفته است که قرار است مراسم عزاداری محرم امسال، دقیقاً همانند سال‌های گذشته برگزار شود. طبیعی است که هم عاشقان حسینی چنین مطلبی را درک می‌کنند و هم مسئولان تذکرات لازم را به برگزارکنندگان محافل مذهبی خواهند داد و پس از آن نیز مراقبت خواهند کرد.

چرا یک عده‌ای وقتی نام مسائل دینی به میان می‌آید، فوراً می‌خواهند با پاک کردن صورت مسأله‌، کار خود را راحت کنند؟!

۴) اما نکته‌ی مهم داستان، این است که برخی افراد در اثر عدم آگاهی از عمق معارف اسلامی، توانایی تشخیص واجب از مستحب را ندارند.
گاهی یک امر مستحب، مصداق تحقق‌بخشِ یک یا چند عنوان واجب می‌شود.
مثال ساده‌اش این است که کسی نذر صدقه یا نماز غفیله کند، که در این صورت همین امر مستحبی، مصداق یک واجب یعنی "عمل به نذر" می‌شود و وجوب پیدا می‌کند.
عزاداری ماه محرم، حداقل مصداق دو عنوان از مهم‌ترین واجبات اسلامی است: "تولی" و "اقامه‌ی شعائر مذهبی".
تولی یعنی دوستی اهل‌بیت علیهم‌السلام در دل و اظهار آن در گفتار و رفتار؛ و اقامه‌ی شعائر یعنی برپانگاه‌داشتن اموری که باعث حفظ و تقویت دین می‌شود.
البته این موضوع نیازمند توضیحات بیشتری است که باید در محافل علمی مورد بحث قرار گیرد. ولی برای روشن شدن مسأله‌ باز هم مثال‌های دیگری را که به اذهان نزدیک‌تر است، ذکر می‌کنم.
شکی نیست که هیچ فقیهی فتوا به وجوب ساختن مسجد نداده است، ولی فرضاً اگر شما وارد یک شهر مسلمان‌نشین بشوید و بشنوید که هیچ مسجدی در آن شهر وجود ندارد، چه برداشتی خواهید داشت؟ یقیناً مردم مسلمان آن شهر را به ضعف ایمان و بی‌توجهی به دین متهم خواهید کرد. فلذا در چنین حالتی ساخت مسجد وجوب کفایی پیدا خواهد کرد. چرا که مسجد هم نشان دینداری مردم است و هم محفلی برای ترویج معارف دین. و به تعبیر حضرت امام خمینی(ره) مسجد سنگر است...
مثال دیگر : باز هم شکی نیست که حضور در نماز جماعت مستحب است، اما در روایات زیادی آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه‌السلام در زمان حکومتشان کسانی را که در اطراف مسجد سکونت داشتند ولی در نماز جماعت حاضر نمی‌شدند به شدت مذمت و حتی آن‌ها را به آتش‌زدن خانه‌هایشان تهدید کردند!
البته چنین تهدیدی هرچند هیچ‌گاه عملی نشد ولیکن حاکی از اهمیت قریب به وجوب حضور در نماز جماعت بوده است.
عزاداری ماه محرم نیز هم مصداق تولی است و هم مصداق شعائر.

تولی جزو مهم‌ترین واجبات است تا جایی که بزرگان دین، با استفاده از آیات و روایات، آن را در ردیف فروع دین قرار داده‌اند.
علاوه بر این، عزاداری از مهم‌ترین شعائر مذهبی نیز به‌شمار می‌آید؛ زیرا هم نشانه‌ی دین‌داری، تشیع و مودت ذوی‌القربی است، و هم با توجه به محتوای این عزاداری‌ها (در مداحی‌ها و سخنرانی‌ها و...)، بقای معرفت و انگیزه‌های دینی و مذهبی و تعمیق آن، وابسته به این مراسمات مذهبی است و باز هم به تعبیر امام راحلمان، همین عزاداری‌ها و همین محرم و صفر است که اسلام را بیمه کرده است.

تذکر : اینکه می‌گوییم اقامه‌ی عزاداری محرم واجب است، به معنای آن است که فی‌الجمله به مقداری که عرفاً تولی و اقامه‌ی شعائر تحقق پیدا کند، واجب است این عزاداری‌ها اقامه شود؛ بنابراین تصور نشود که شکل خاصی از این عزاداری‌ها آن هم برای همه‌ی افراد در همه‌ی شرایط واجب است.

البته از آنجا که سبک سنتی مراسمات مذهبی تأثیر زیادی در تحقق این دو واجب دارد، طبیعی است که باید سعی شود حتی‌الامکان همان سبک حفظ و رعایت گردد، مگر در مواردی که با یک حکم شرعی اهم مثل حفظ سلامتی مردم، تزاحم واقعی داشته باشد که در این صورت باید به فکر جایگزین بود.

۵) برای اینکه مطلب هرچه واضح‌تر شود، خوب است به موارد مشابهی که در جوامع مختلف از جمله در کشور خودمان، متداول است اشاره کنم.
می‌دانید یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ‌ومیر در جهان و در کشور خودمان، تلفات جاده‌ای است.
به عنوان نمونه، در همین سال گذشته (۱۳۹۸) آمارهای رسمی حاکی از کشته‌شدن قریب به ۱۷ هزار نفر در تصادفات رانندگی است!
حال، چرا کسی در این خصوص اعتراض نمی‌کند؟! مگر نمی‌دانیم که بخش عمده‌ای از ترددها و سفرها، تفریحی و غیر ضروری است؟ آیا می‌توان حاکمیت را وادار کرد که جلوی سفرهای غیر ضروری را بگیرد؟!
بله، آنچه درست است این است که از مسئولان بخواهیم استانداردهای گوناگون در ساخت خودروها، جاده‌ها و... را مراعات کنند و با فرهنگ‌سازی و اعمال جریمه و... از آمار تصادفات کاسته شود و این همان چیزی است که در اقامه‌ی عزاداری‌ها نیز امکان‌پذیر است.

کرونا و سکولاریسم؟!

یکی از مباحثی که پس از شیوع ویروس کرونا مطرح شده و محل نقض و ابرام قرار گرفته، این است که بر فرضِ دست‌ساز بودن این ویروس، که احتمالش کم نیست، آیا دستِ‌کم یکی از اهداف ساختن این ویروس، تقابل با برنامه‌های دینی است، یا اساساً چنین نگرشی، یک نگاه بدبینانه و توهم‌آمیز است؟
البته همه شاهد بودیم که استکبار جهانی و عواملش از همان ابتدا، به بهانه‌های واهی به اسلام‌‌ستیزی پرداختند؛ ضمن اینکه بسیاری از اماکن و محافل دینی مدت‌ها تعطیل شد و امروز نیز به همین بهانه، درصدد تعطیلی عزاداری‌های محرم هستند.
هرچند بسیاری از اماکن و تجمعات غیر دینی نیز تعطیل شدند، ولی بدون شک امروز اهمیت محافل مذهبی، بیش از هر زمان دیگر برای دشمنان آشکار شده است.
این گمانه‌ها باعث شده است تا برخی تحلیل‌گران تعبیر "ویروسِ سکولار" را برای کرونا برگزینند.
نگارنده در این خصوص اظهار نظر نمی‌کند، ولی آنچه نباید از نظر دور داشت، این است که خطرناک‌تر از ویروس کرونا، ویروس "تفکر سکولاریسم" است.
این تفکر که یکی از مهم‌ترین پایه‌های تمدن منحط غربی است، به‌دنبال منزوی کردن دین و حذف آن از عرصه‌های اجتماعی است؛ چرا که دین از این ظرفیت برخوردار است که بتواند در مقابل شهوات، مطامع و منافع استعمارگران و سلطه‌جویی استکبار جهانی بایستد و تجربه‌ی انقلاب اسلامی ایران این ادعا را به وضوح اثبات کرد.
سکولاریسم یعنی اینکه دین از سیاست جداست، دین به دنیای بشر ربطی ندارد و در عرصه‌های اجتماعی و حکومتی نمی‌تواند دخالت نماید.
لذا این تفکر، بزرگترین ویروسی است که ذهن و دل بشر را بیمار و انسان را گرفتار شهوات حیوانی و از سعادت محروم می‌کند و زمینه‌ی سلطه‌جویی مستکبران را فراهم می‌نماید.

غرض اینکه بر فرض سکولار نبودن این ویروس، اما خطرناک‌تر از آن، افراد و جریانات سکولار هستند که به عنوان پیاده‌نظام دشمن، با هر بهانه‌ای در پی منزوی‌ساختن دین و در نهایت کنارزدن آن از صحنه‌ی جامعه و حکومت هستند.

۹۹/۵/۹

سید محسن طاهری
حوزه‌ علمیه امام صادق علیه‌السلام گرگان