حدود ۱۰۰روز از آغاز به‌کار دولت سیزدهم می‌گذرد و تاکنون تحولات و اتفاقات متعدد و متفاوتی در عرصه سیاست خارجی رخ داده است. عملکرد دولت سیزدهم در این زمینه نه‌تنها برای مردم و مخاطبان داخلی حائز اهمیت است، بلکه بسیار تعیین‌کننده برای مخاطبان خارجی و جامعه جهانی است، زیرا مبنای عمل بسیاری از کشورها با دولت سیزدهم براساس تصویری است که در ۱۰۰ روز گذشته از دولت سیزدهم به آنها ارسال شده است. به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت دولت سیزدهم در ۱۰۰ روز گذشته برندی را برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ساخته که بازیگران خارجی برمبنای شخصیت این برند با دولت سیزدهم رابطه برقرار خواهند کرد.
به‌دنبال شخصیت جدید
درطول دهه‌های گذشته علی‌رغم چارچوب‌ها و اصول مشخص و ثابت سیاست خارجی جمهوری اسلامی با تغییر دولت‌ها شاهد تغییر مؤلفه‌های شخصیت برند جمهوری اسلامی در سیاست خارجی بوده‌ایم. می‌توان گفت در دهه‌های گذشته کشورهای خارجی همواره با یک جمهوری اسلامی مواجه نبوده‌اند و در هر زمانی با یک شخصیت متفاوت از جمهوری اسلامی روبه‌رو شده‌اند. از همین جهت باید درنظر داشت بازه ۱۰۰ روزه ابتدای هر دولت تاحدود زیادی تصویر شخصیت دولت جدید در سیاست خارجی را ترسیم می‌کند و به نمایش می‌گذارد تا بازیگران داخلی و خارجی بتوانند نحوه تعامل خود با آن را انتخاب کنند.
شخصیت امروز، تصمیم‌ساز فردا
تاکنون باتوجه به عملکرد دولت سیزدهم و کنش و واکنش‌های آن نسبت‌به تحولات خارجی گوناگون می‌توان چهار مؤلفه زیر را برای شخصیت برند جمهوری اسلامی در نظام بین‌الملل درنظر گرفت:
۱. تعامل‌پذیر: از ابتدای تشکیل دولت سیزدهم و پس از شروع به‌کار وزیر امور خارجه جدید یکی از موارد قابل‌توجه که در تحولات مختلف به‌وضوح دیده شد، گفت‌وگومحوری و استقبال جمهوری اسلامی از هرگونه تعامل و مذاکره با تمامی بازیگران عرصه بین‌المللی است. از حضور ایران در نشست همسایگان افغانستان برای ارائه یک راه‌حل مسالمت‌آمیز برای حل درگیری‌ها و مناقشات افغانستان و سپس میزبانی دور دوم این مذاکرات در تهران، تا حضور وزیر خارجه در سازمان ملل و انجام ۴۵ گفت‌وگوی دوجانبه با مسئولان کشورهای مختلف همگی نشان از یک شخصیت برون‌گرا و تعامل‌پذیر برای برند سیاست خارجی دولت جدید دارند. این مؤلفه در شخصیت برند سیاست خارجی دولت سیزدهم چنان پررنگ بوده که استقبال از تعامل و گفت‌وگو را در سطح جهانی حتی با کسانی که خیلی صادق و قابل‌اعتماد نبوده‌اند نیز نشان داده است. در همین راستا می‌توان به سفرهای اخیر دکتر باقری، معاون سیاسی وزارت خارجه به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه، آلمان، انگلستان و اسپانیا و اعلام آمادگی برای شروع دور جدید مذاکرات با ۴+۱ در آذرماه نیز اشاره کرد.
۲. وفادار به دوستان: دیگر مؤلفه شخصیت برند سیاست خارجی دولت سیزدهم وفاداری به دوستان است که طی ۱۰۰ روز گذشته به‌وضوح قابل‌مشاهده است. در ابتدای دولت به‌رغم وضعیت نابسامان داخلی و بحران کرونا در سطح جهانی، دولت اقدام به ارسال مواد غذایی و بهداشتی، امکانات درمانی و دستگاه‌های اکسیژن‌ساز به افغانستان کرد. ازطرفی دیگر همزمان با بحران سوخت در لبنان ارسال بنزین و گازوئیل به لبنان به‌طور مداوم در محموله‌های پیاپی در دستورکار قرار گرفت. از جهت دیگر اولین سفرهای خارجی مسئولان وزارت خارجه در ۱۰۰ روز گذشته به کشورهای دوست و همسایه نظیر عراق، سوریه، لبنان، پاکستان و روسیه بوده است که همگی جزء متحدان راهبردی و دوستان دیرینه جمهوری اسلامی هستند.
۳. فعال و عملگرا: دیگر ویژگی مؤثر در تشکیل شخصیت برند سیاست خارجی دولت عملگرایی و دوری از انفعال در سیاست خارجی است. اقدامات فعالانه دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم تاکنون یک تصویر دغدغه‌مند و پیگیر برای حل مسائل جاری کشور در سطح بین‌المللی نشان داده است. تعامل و گفت‌وگوهای مداوم با کشورهای مختلف ازجمله چین، ژاپن، آلمان، سوئد، هند و… برای تهیه واکسن موردنیاز کشور نشان‌دهنده آن است که دستگاه دیپلماسی حل واقعی مشکل اولویت‌دار کشور بوده است. از طرفی دیگر حضور پرتعداد و جدی ایران در تاجیکستان که میزبان اجلاس سازمان شانگهای بود و درنهایت با اعلام عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای همراه شد، نشان از عزم راسخ سیاست خارجی دولت سیزدهم در ایجاد ارتباط بیشتر با همسایگان شرقی و گسترش دیپلماسی اقتصادی در راستای حل مشکلات و موانع اقتصادی کشور دارد. علاوه‌بر پیگیری دو اولویت مهم کشور درحال حاضر یعنی بحران کرونا و وضعیت نابسامان معیشتی توسط دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم، موارد دیگری همچون دیدار رئیس‌جمهور با حدود ۲۰تن از سفرای جدید کشورهای مختلف در ایران ارائه‌دهنده یک تصویر فعالانه و پویا در عرصه تعاملات خارجی است.
۴. تنش‌زدا: یکی دیگر از ویژگی‌های اصلی شخصیت برند دولت سیزدهم در عرصه بین‌الملل تنش‌زدایی است. دولت سیزدهم از ابتدا رویکردی صلح‌طلبانه و عاری از هرگونه درگیری را پیگیری کرده است. در همین راستا در ابتدای امر به‌رغم جوسازی‌های رسانه‌ای و فضاسازی‌های کشورهای رقیب، ایران با گروه طالبان که به‌تازگی بر مسند قدرت در افغانستان نشسته‌اند، وارد گفت‌وگو و تعامل شد و نهایت تلاش خود را مبنی‌بر عدم درگیری چه در سطح دولتی و چه در سطح مردمی انجام داد. ازطرفی دیگر شاهد درگیری‌های جمهوری آذربایجان و ارمنستان بودیم؛ وقایعی که همانند اتفاقات افغانستان رقبای زیادی تلاش کردند پای ایران به این مناقشه باز شود. اما درنهایت دولت جدید با گفت‌وگو با سران کشورهای تأثیرگذار در این درگیری‌ها از آذربایجان و ارمنستان گرفته تا روسیه و ترکیه سعی در ایجاد آرامش و تنش‌زدایی در منطقه قفقاز داشته است. علاوه‌بر این مناقشات مستقیم در موارد دیگری نیز که دستگاه دیپلماسی ایران قدرت نقش‌آفرینی و اثرگذاری زیادی را داشته نیز تصمیم بر ایجاد آرامش و دعوت به گفت‌وگو گرفته است. موضع‌گیری جمهوری اسلامی درقبال تظاهرات عراقی‌ها ناظر بر نتیجه انتخابات پارلمانی و درگیری‌های مردمی برای تشکیل دولت جدید در لبنان، نشان از عزم دولت سیزدهم در حفظ وضع موجود و ایجاد آرامش در مناقشات مختلف است.
نتیجه‌گیری
به‌این‌ترتیب می‌توان برند دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی را به‌مثابه یک شخصیت حقیقی دارای این چهار مؤلفه اصلی دانست. قطعا تأثیر این چهار مؤلفه را در آینده نزدیک در تصمیماتی که دیگر کشورها درقبال دولت سیزدهم خواهند گرفت، به‌خوبی خواهیم دید؛ چراکه یکی از مهم‌ترین واقعیاتی که آنها درنظر خواهند داشت تصویری است که در ۱۰۰ روز گذشته از برند دولت سیزدهم در جامعه جهانی مشاهده کرده‌اند. البته باید به یاد داشت که ۱۰۰ روز در جغرافیای بین‌المللی زمان زیادی نیست و احتمال آنکه بتوان در آینده نیز مؤلفه‌های دیگری را برای شخصیت برند خارجی دولت سیزدهم درنظر گرفت، وجود دارد.
در پایان توجه به این نکته نیز لازم است که موفقیت شخصیت برند دولت سیزدهم زمانی به اوج خود می‌رسد که تناسب میان شخصیت برند دولت و هویت ملی تک‌تک افراد جامعه به بالاترین حد خود برسد. به‌عبارت‌دیگر همذات‌پنداری هرچه بیشتر مردم با مؤلفه‌های شخصیت برند دولت می‌تواند موجب موفقیت بیشتر شخصیت برند دولت در عرصه بین‌المللی شود. برای تحقق این امر باید دولت و دستگاه دیپلماسی تلاش کند ویژگی‌های شخصیت برند خود را متناسب با ویژگی‌های شخصیتی مردم و هویت ملی آنان متناسب سازد. امید است دولت سیزدهم بتواند در راستای بهبود تصویر و جایگاه خود در نظام بین‌الملل از ارائه یک شخصیت جذاب و مناسب از برند خود بهره‌مند شود.
ثبت دیدگاه